عنوان	ارزیابی قدرت رقابتی گیاه کلزا با علف هرز جودره
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	جودره، رقابت، شاخص‌های رقابتی، عملکرد، کلزا
چکیده	به‌منظور ارزیابی قدرت رقابتی گیاه کلزا با علف‌هرز جودره آزمایشی به‌صورت طرح پایه کاملاً تصادفی با نُه تیمار و چهار تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ایلام در سال 1402 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل نُه الگوی مختلف کشت (الگوهای کشت جایگزینی شامل نسبت‌های کشت 75 درصد کلزا+ 25 درصد جودره؛ 50 درصد کلزا+ 50 درصد جودره و 25 درصد کلزا+ 75 درصد جودره؛ الگوهای مختلف کشت افزایشی شامل 100 درصد کلزا+ 25 درصد جودره، 100 درصد کلزا+ 50 درصد جودره، 100 درصد کلزا+ 75 درصد جودره و 100 درصد کلزا+ 100 درصد جودره و کشت خالص کلزا و جودره) بودند. نتایج نشان داد بیشترین صفات مورفو-فیزیولوژیکی، اجزای عملکرد و عملکرد دانه گیاه زراعی کلزا در کشت خالص کلزا حاصل می‌شود و رقابت علف‌هرز جودره باعث کاهش رشد و عملکرد کلزا می‌گردد. در الگوی کاشت 100 درصد کلزا+100 درصد جودره خصوصیات رشدی گیاه کلزا مانند سرعت فتوسنتز (7/67- درصد)، مقدار کلروفیل کل (5/51- درصد)، تعداد ساقه فرعی (66- درصد)، ارتفاع بوته (6/48- درصد)، قطر ساقه (34- درصد)، قطر خورجین (9/52- درصد)، طول خورجین (8/39- درصد)، تعداد خورجین در بوته (6/72- درصد)، تعداد دانه در خورجین (2/42- درصد)، وزن هزار دانه (7/33- درصد)، عملکرد بیولوژیکی (7/72- درصد)، عملکرد دانه (84- درصد) و شاخص برداشت (7/40- درصد) در مقایسه با کشت خالص کلزا کاهش یافتند. بر اساس نمودارهای جایگزینی عملکرد واقعی کلزا و جودره کمتر از عملکرد پیش‌بینی شده آن‌ها و منحنی تغییرات آن‌ها به‌صورت مقعر بود؛ که بیانگر وجود روابط آنتاگونیستی یا بازدارندگی دوجانبه بین گیاه کلزا و علف‌هرز جودره است. بر اساس مدل عکس عملکرد علف‌هرز جودره رقابت‌گر قوی‌تری نسبت به گیاه زراعی کلزا است. عملکرد کلزا بیشتر تحت اثرات رقابت بین‌گونه‌ای قرار دارد؛ در صورتی‌که در علف‌هرز جودره عملکرد تحت اثرات رقابت درون‌گونه‌ای قرار گرفته است. بررسی قابلیت رقابت نسبی کلزا و علف‌هرز جودره نشان داد که اثر هر بوته کلزا از نظر قدرت رقابتی بر روی عکس عملکرد دانه خود معادل 76/0 بوته جودره بود و هر بوته جودره معادل 02/1 بوته کلزا بر عکس عملکرد دانه خودش تأثیر داشت. شاخص تمایز نیچ اکولژیکی دو گیاه بر اساس عملکرد آن‌ها کمتر از یک بود؛ لذا آشیان اکولوژیکی آن‌ها با یکدیگر تداخل دارد. در الگوهای مختلف کاشت دو گیاه عملکرد نسبی کل کمتر از یک بود که بیانگر رقابت شدید بین علف‌هرز جودره و کلزا است. شاخص غالبیت، ضریب نسبی تراکم و نسبت رقابت نشان دادند که علف‌هرز جودره در الگوهای مختلف کاشت نسبت به کلزا از غالبیت و قدرت رقابتی بالاتری برخوردار است. گیاه کلزا و علف‌هرز جودره در همه الگوهای کاشت افت واقعی عملکرد داشتند. به‌عبارت دیگر رقابت علف‌هرز جودره باعث افت عملکرد کلزا می‌شود. به‌طور کلی بررسی صفات ارزیابی شده بیانگر قدرت رقابتی بالای علف‌هرز جودره با گیاه زراعی کلزا است و این امر دلالت بر ضرورت کنترل جدی این علف‌هرز در مزارع کلزا و جلوگیری از گسترش آن را دارد.
پژوهشگران	علیرضا تاب (استاد راهنما)، فاطمه فاضلی (دانشجو)، اخلاص امینی (استاد مشاور)، سمیه حاجی نیا (استاد مشاور)