عنوان	اثر عصاره Thymbra spicata L.، جلبک دریایی و بیوکودهای باکتریایی بر Thymus vulgaris L. تحت تنش شوری
نوع پژوهش	مقاله چاپ‌شده در مجلات علمی
کلیدواژه‌ها	Thymus vulgaris L، اسانس، تیمول، فعالیت آنتی‌اکسیدانی، تنش شوری، کارواکرول
چکیده	چکیده سابقه و هدف: آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) در بین گیاهان دارویی به دلیل استفاده در صنایع مختلف از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. شوری دومین عامل محیطی است که تولید محصولات کشاورزی را در بخش قابل ‌توجهی از مناطق کشاورزی جهان و ایران محدود می‌‌کند. کودهای زیستی با تأمین عناصر ماکرو و میکرو، اسیدهای آمینه و هورمون‌های گیاهی باعث افزایش رشد و محافظت از گیاهان در برابر تنش می‌شوند. در این مطالعه، اثرهای عصاره آویشن زوفایی (Thymbra spicata L.) به همراه کودهای زیستی جلبک دریایی و کامل باکتریایی بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیکی، بیوشیمیایی، عملکرد اسانس و متابولیت‌های ثانویه گیاه دارویی آویشن باغی در شرایط تنش شوری بررسی شد. مواد و روش‌ها: این پژوهش به‌ صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی گیاهان دارویی دانشگاه ایلام طراحی و اجرا شد. فاکتور اول این آزمایش شامل تیمارهای عصاره آویشن زوفایی 10% (TS)، کود زیستی جلبک دریایی 1% (SB)، کود کامل باکتریایی 10% (BB) و تلفیق آنها و فاکتور دوم شامل سطوح مختلف شوری ]صفر (S0)، ۱۰۰ (S100) و ۲۰۰ (S200)[ میلی‌مولار کلرید سدیم بودند. در این پژوهش علاوه بر صفات مورفولوژیکی، محتوای نسبی آب، نشت الکترولیت، کلروفیل کل، کاروتنوئید و آنتوسیانین شاخساره، فنول کل، فلاونوئید، پروتئین کل، قند محلول، پرولین، مالون‌ دی‌آلدهید، فعالیت آنزیم‌های کاتالاز و فنیل‌آلانین‌آمونیالیاز، فعالیت آنتی‌اکسیدانی و محتوای اسانس مورد بررسی قرار گرفت. همچنین شناسایی اجزای تشکیل‌دهنده اسانس توسط GC و GC/MS انجام شد. داده‌های آزمایش پس از جمع‌آوری توسط نرم‌افزار آماری 9.3 SAS تجزیه آماری شد و برای مقایسه اختلاف بین میانگین‌ها از آزمون Duncan در سطح احتمال 5% استفاده و نتایج به‌صورت جدول و نمودار توسط Excel گزارش شد. نتایج: براساس نتایج به‌دست‌آمده، با افزایش تنش شوری از میانگین شاخص‌های مورفولوژیکی، فیزیولوژی و بیوشیمیایی کاسته شد؛ اما کاربرد تیمارهای کودی اثر منفی تنش شوری را کاهش داد، به‌طوری‌که براساس مقایسه میانگین داده‌ها، در شرایط بدون تنش و اعمال تنش شوری بالاترین شاخص‌های مورفولوژیکی در تیمار تلفیقی TS+ SB+ BB ثبت گردید. همچنین این تیمار سبب افزایش محتوای نسبی آب، کلروفیل، کارتنوئید، آنتوسیانین، فنول کل، فلاونوئید، پروتئین کل، قند محلول و پرولین در تمامی سطوح تنش شد. صفات کارتنوئید، آنتوسیانین، فنول کل، فلاونوئید، پرولین، قند محلول، فعالیت آنزیم CAT، آنزیم PAL و آنتی‌اکسیدانی با افزایش سطح تنش افزایش یافتند. بالاترین فعالیت آنزیم PAL و آنتی‌اکسیدانی در دو سطح تنش S0 وS100 تحت تیمار TS ثبت و در تنش S200 تیمار تلفیقی TS+ SB+ BB بالاترین فعالیت را نشان داد. با افزایش تنش شوری، میزان نشت الکترولیت و محتوای مالون دی‌آلدهید افزایش یافت. در سه سطح تنش شوری، کاربرد تیمار تلفیقی TS+ SB+ BB میزان نشت الکترولیت و محتوای مالون دی‌آلدهید را کاهش داد. در این مطالعه در شرایط تنش S100 بالاترین محتوای اسانس ثبت گردید و کاربرد تیمار تلفیقی TS+ SB+ BB با افزایش محتوای اسانس، میزان تیمول را ۴۵% نسبت به تیمار شاهد افزایش داد. نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از بررسی پارامترهای مورفوفیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و تجزیه اسانس گیاه آویشن باغی نشان داد که تحت شرایط تنش شوری در میزان فعالیت فتوسنتزی و به دنبال آن کاهش وضعیت آب برگ و دیگر فاکتورهای رشدی و بیوشیمیایی گیاه کاهش معنی‌داری رخ داد. اثر متقابل تنش شوری و عصاره آویشن زوفایی و کودهای زیستی جلبک دریایی و کامل باکتریایی نشان داد که پارامترهای رشدی، فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی، میزان و اجزای اسانس گیاهان تیمار شده نسبت به شاهد در شرایط تنش شوری بالا به میزان کمتری تحت تأثیر قرار گرفتند. در مجموع می‌توان نتیجه گرفت که استفاده از تیمار تلفیقی در شرایط تنش شوری، ضمن تعدیل اثر تنش می‌تواند گیاه را در شرایط تولید کمی و کیفی مطلوب‌تری نگه دارد.
پژوهشگران	محمد کریم شبلی (نفر اول)، مجید بگ نظری (نفر دوم)، میثم محمدی (نفر سوم)، افسانه عزیزی (نفر چهارم)