عنوان	ارزیابی روابط آلومتریک برای برآورد زی‌توده، ترسیب کربن و شاخص سطح برگ درختان کیکم
نوع پژوهش	مقاله چاپ‌شده در مجلات علمی
کلیدواژه‌ها	رگرسیون خطی، رگرسیون لگاریتمی، رگرسیون توانی، روش درخت متوسط، مانشت و قلارنگ
چکیده	چکیده مقدمه و هدف: برآورد میزان زی‌توده اندام‌های مختلف درخت نقش کلیدی در مدیریت پایدار و برآورد ذخایر کربن جنگل ایفا می‌کند. روابطی که مشخصات مربوط به اندازه‌ی درخت (مثل قطر و ارتفاع) را به زی‌توده آن مربوط می‌کنند روابط آلومتریک نامیده می‌شوند. این تحقیق با هدف تعیین معادلات آلومتریک برای برآورد زی‌توده، میزان ترسیب کربن و شاخص سطح برگ درختان کیکم در منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ در جنگل‌های استان ایلام انجام گرفت. مواد و روش‌ها: برای این منظور، ابتدا با جنگل‌گردشی رویشگاه‌های مختلف کیکم در منطقه مورد مطالعه مشخص شد. سپس با استفاده از روش نمونه‌برداری تصادفی مجموعا 60 اصله از درختان کیکم انتخاب شدند و فاکتورهای کمّی مورد نظر آنها (مانند قطر بزرگ و کوچک تاج، ارتفاع درخت، طول تاج و قطر یقه درختان) اندازه‌گیری شد. برای برآورد زی‌توده برگ از روش مستقیم چیدن یک چهارم تا یک هشتم برگ تاج درخت به نسبت بزرگی و کوچکی تاج درختان نمونه کیکم، جمع‌آوری شد. پس از خشک کردن برگ‌ها در داخل آون، وزن خشک برگ‌ها اندازه‌گیری شد. اعداد به دست آمده از یک چهارم یا هشتم سطح تاج با ضرب در اعداد 4 یا 8 تبدیل به وزن خشک برگ کل تاج درخت شدند. ضریب درصد کربن آلی (47/0) از طریق روش احتراق با سوزاندن مقدار کافی از برگ‌های خشک شده در کوره الکتریکی بدست آمد. شاخص سطح برگ درختان کیکم هم با اندازه‌گیری سطح ویژۀ برگ‌های کیکم، از طریق روش وزنی محاسبه شد. همچنین برای تعمیم نتایج بدست آمده از درختان نمونه به کل جنگل از روش درخت متوسط استفاده شد. برای نرمال بودن داده‌ها از آزمون کولموگرف- اسمیرنوف استفاده شد. به منظور بررسی روابط آلومتریک بین متغیرهای وابستۀ زی‌توده، ذخیره کربن و شاخص سطح برگ با متغیرهای کمّی مستقل اندازه‌گیری شدۀ درخت (مانند قطر متوسط تاج، ارتفاع درخت)، از رگرسیون‌های خطی و غیرخطی (لگاریتمی و توانی) استفاده شد. بر اساس معیار ضریب تعیین و ضریب تعیین تعدیل شده بهترین مدل از میان سه مدل مورد بررسی انتخاب شد. تصمیم گیری برای تایید یا رد فرض عدم تاثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته بر اساس p-مقدار انجام گرفت. یافته‌ها: نتایج آزمون کولموگروف- اسمیرنوف نشان داد که داده ها دارای توزیع نرمال هستند. بر اساس نتایج، متوسط زی‌توده برگ، متوسط ذخیره کربن برگ و متوسط مقدار جذب دی‌اکسید کربن از جو توسط درختان کیکم در منطقه حفاظت شدۀ مانشت و قلارنگ به ترتیب 30/200، 16/94، 68/345 کیلوگرم در هکتار برآورد شد. نتایج برآورد شاخص سطح برگ در منطقه مورد مطالعه نشان می‌دهد که متوسط شاخص سطح برگ گونه کیکم برای هر درخت 52/1 و برای هر هکتار 119/0 به دست آمد. نتایج بررسی مدل‌های مختلف نشان داد که متغیر مستقل قطر یقه بر متغیر وابسته شاخص سطح برگ در هیج یک از مدل‌های رگرسیونی مورد بررسی اثرگذار نبوده و مقدار p آن برای هر سه مدل رگرسیونی بیش از 05/0 بدست آمد. که نشان می‌دهد قطر یقه بر شاخص سطح برگ اثر معنی‌داری ندارد. این در حالی است که متغیر مستقل قطر متوسط تاج در هر سه مدل مورد بررسی بر متغیر وابسته شاخص سطح برگ اثر‌گذاری معنی‌داری را بر اساس مقادیر ارزش p نشان داد و مدل توانی برای متغیرمستقل قطر متوسط تاج بالاترین ضرایب تعیین (407/0 ) و ضرایب تعیین تعدیل شده (397/0 ) بوده است. نتایج بررسی اثرگذاری متغیرهای مستقل (قطر یقه درخت، قطر متوسط تاج و مساحت تاج ‌پوشش) بر متغیر وابسته زی‌‌توده خشک برگ درختان کیکم در مدل‌های رگرسیون خطی، لگاریتمی و توانی نشان داد که بر اساس p-مقدار هر سه متغیر مستقل در هر سه مدل بررسی شده اثر معنی‌داری بر زی توده خشک برگ درختان کیکم دارند. از این رو مدل توانی به عنوان بهترین مدل برای متغیر‌های مستقل قطر یقه و متغیر وابسته زی‌توده خشک برگ انتخاب می‌شود. علاوه بر این، نتایج بررسی مدل‌های مختلف نشان داد که متغیر مستقل قطر یقه درخت بر متغیر وابسته ترسیب کربن برگ نیز در تمامی مدل‌های رگرسیونی مورد بررسی اثرگذار بوده و مقدار p آن برای هر سه مدل رگرسیونی کمتر از 05/0 بدست آمد. که نشان می‌دهد متغیر قطر یقه درخت بر متغیر وابسته ترسیب کربن برگ اثر معنی‌داری دارد. این در حالی است که از میان مدل‌های مورد بررسی، مدل توانی برای متغیر مستقل قطر یقه درخت دارای بیشترین مقدار ضریب تعیین و ضریب تعیین تعدیل یافته به ترتیب با مقادیر 434/0 و 424/0 است. از این رو این مدل به عنوان بهترین مدل برای متغیر مستقل قطر یقه درخت و متغیر وابسته ترسیب کربن برگ انتخاب شد. بنابراین، بررسی روابط آلومتریک با استفاده از روابط رگرسیونی نشان داد که مدل توانی دارای بهترین ضریب تعیین و ضریب تعیین تعدیل شده برای پیش‌بینی متغیرهای وابسته بر اساس متغیرهای مستقل مورد بررسی است. نتیجه‌گیری: یافته‌های حاصل از این تحقیق توانایی اندازه‌گیری زی‌توده، ترسیب کربن و شاخص سطح برگ درختان کیکم با استفاده از معادلات آلومتریک را نشان می‌دهد.
پژوهشگران	علی مهدوی (نفر اول)، روح‌الله یعقوبی (نفر دوم)، مهدی امیدی (نفر سوم)، حمیدرضا ناجی (نفر چهارم)