علیرضا تاب

به‌منظور بررسی صفات کمی و کیفی گیاهان خلر، گاودانه و گندم تحت تأثیر کشت مخلوط و سامانه‌های خاک‌ورزی، آزمایشی به‌صورت اسپلیت-پلات در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه ایلام در سال زراعی 1399-1398 انجام شد. کرت‌های اصلی شامل خاک‌ورزی در سه سطح (بی‌خاک‌ورزی، خاک‌ورزی حداقل و متداول) و کرت‌های فرعی شامل الگوی کاشت در شش سطح (کشت خالص گندم با علف ‌هرز، کشت خالص گندم بدون علف‌ هرز، کشت مخلوط افزایشی 100 درصد گندم+ 50 درصد گاودانه، 100 درصد گندم+ 50 درصد خلر و کشت خالص گاودانه و خلر) بودند. نتایج نشان داد بیشترین عملکرد دانه گندم در کشت خالص گندم بدون علف‌های ‌هرز تحت خاک‌ورزی حداقل (78/8 تن در هکتار) و بیشترین عملکرد علوفه گاودانه (80/7 کیلوگرم در هکتار) در کشت خالص گاودانه تحت شرایط خاک‌ورزی حداقل حاصل شدند. بیشترین عملکرد علوفه خلر (08/4 و 98/3 تن در هکتار) به‌ترتیب در سامانه‌های خاک‌ورزی حداقل و متداول به‌دست آمد. الگوهای کشت مخلوط سبب افزایش غلظت پروتئین دانه گندم به‌میزان 12/9 درصد شدند. کشت خالص گیاهان لگوم در مقایسه با کشت مخلوط از طریق افزایش پروتئین، غلظت فسفر و کلسیم علوفه و کاهش الیاف غیر قابل‌ حل در شوینده خنثی و الیاف غیر قابل ‌حل در شوینده اسیدی کیفیت علوفه را بهبود بخشیدند. نسبت برابری زمین در همه الگوهای کشت مخلوط گندم با بقولات بیشتر از یک بود که بیانگر مزیت الگوهای کشت مخلوط برای استفاده از زمین و افزایش عملکرد می‌باشد. بر اساس نتایج این تحقیق، می‌توان الگوی کشت مخلوط گندم+ گاودانه و سامانه خاک‌ورزی حداقل را به‌عنوان مناسب‌ترین راهکار جهت بهبود عملکرد محصول معرفی نمود