احسان اله زیدعلی

مقدمه و هدف: با توجه به کاهش عملکرد محصولات زراعی تحت اثرات تنش خشکی و تأثیر آن بر خصوصیات فیزیولوژیکی گیاه استفاده از مالچ کُلشی به‌عنوان یک روش غیرشیمیایی جهت افزایش عملکرد محصول معرفی شده است. همچنین کشت مخلوط ذرت و ماش به‌دلیل رقابت کمتر با علف‌های هرز و مصرف بهینه آب، منجربه افزایش کارایی تولید و حفظ رطوبت خاک در شرایط تنش خشکی می‌شود. لذا این تحقیق می‌تواند برای مقابله با چالش‌های ناشی از کم‌آبی و تغییرات اقلیمی مورد استفاده قرار گیرد. مواد و روش‌ها: آزمایش به‌صورت کرت‌های دوبار خرد شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ایلام طی سال 1403 اجرا شد. کرت‌های اصلی شامل سطوح آبیاری در سه سطح (50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی)، کرت‌های فرعی شامل مالچ کلش در دو سطح (کاربرد و عدم کاربرد مالچ) و کرت‌های فرعی فرعی شامل الگوی کاشت در چهار سطح (کشت مخلوط افزایشی100 درصد ذرت+ 50 درصد ماش، کشت مخلوط جایگزینی 50 درصد ذرت+ 50 درصد ماش و کشت خالص ذرت و کشت خالص ماش) بودند. یافته‌ها: نتایج این تحقیق نشان داد بیشترین عملکرد دانه ذرت (10274 کیلوگرم در هکتار) و ماش )67/1372 کیلوگرم در هکتار) به‌ترتیب در تیمارهای آبیاری 100 درصد کاربرد مالچ و آبیاری 100 درصد کاربرد مالچ در الگوی کشت خالص به‌دست آمد. بیشترین عملکرد زیستی ذرت (32235 کیلوگرم در هکتار) در تیمار کاربرد مالچ و الگوی کشت افزایشی و کمترین عملکرد زیستی ذرت (18041 کیلوگرم در هکتار) در تیمار عدم کاربرد مالچ و الگوی کشت جایگزینی مشاهده شد. بیشترین مقدار نسبت برابری زمین (48/1) در کشت مخلوط افزایشی با آبیاری 50 درصد و کاربرد مالچ حاصل شد. نتیجه‌گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که کشت مخلوط ذرت و ماش به‌ویژه در شرایط تنش آبی (50 و 75 درصد نیاز آبی) همراه با کاربرد مالچ کلشی، باعث افزایش بهره‌وری منابع و بهبود عملکرد، اجزای عملکرد و خصوصیات فتوسنتزی و بیوشیمیایی دو گونه شد. بیشترین نسبت برابری زمین (48/1 و 44/1) به‌ترتیب در آبیاری 50% و 75% مشاهده شد که نشان‌دهنده افزایش 48 و 44 درصدی سودمندی زراعی نسبت به کشت خالص بود. این نتایج نشان می‌دهد که استفاده از مالچ کلشی و کشت مخلوط می‌تواند راهکاری مؤثر در بهبود عملکرد محصولات و کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی در شرایط کم‌آبی باشد.