چکیده مقدمه و هدف: آشفتگیها بهعنوان مهمترین عوامل تغییر بومسازگانهای طبیعی، ترکیب گونهای، ساختار و عملکرد جنگلها را بهشدت تحت تأثیر قرار میدهند. برای درک بهتر پاسخ درختان به این آشفتگیها، پژوهشگران از ابزارهای مختلفی استفاده کردهاند. گاهشناسی درختی بهدلیل ارائه یک چشمانداز بلندمدت، از ابزارهای اساسی برای بررسی تاریخچۀ این آشفتگیها است. در حقیقت، حلقههای رویشی دادههای ارزشمندی را از روند رشد درختان ارائه میدهند که این دادهها نقش مهمی در درک پویایی جنگل خواهند داشت. استفاده از گاهشناسی درختی بهویژه برای گونههایی مانند بلوط ایرانی که مرز حلقههای سالیانه در این درختان بهخوبی مشخص است، روش قابل اطمینانی میباشد. با شناسایی تغییرات رشد یا همان افزایش ناگهانی رشد شعاعی درختان میتوان آشفتگیها را شناسایی کرد. در این مطالعه، تغییرات رشد در حلقههای سالیانه درختان بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) در جنگلهای زاگرس مورد تحلیل قرار گرفت تا تاریخچه آشفتگیها بازسازی شود. مواد و روشها: برای انجام این مطالعه، تعداد 15 اصله درخت بادافتاده در شهرستان ایلام نمونهبرداری شد. نمونه-برداری بهصورت برشهای عرضی ساقه و با استفاده از ارهموتوری انجام گرفت. نمونهها بعد از آمادهسازی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. تمام تحلیلها در محیط نرمافزار R و با بستۀ نرمافزاری dplR صورت گرفت. نهایتاً، تحلیل تغییرات در الگوی رویش درختان با استفاده از بستۀ نرمافزاری TRADER درمحیط R مورد بررسی قرار گرفت. یافتهها: نتایج تحلیل سریهای رویشی نشان داد که میانگین طول این سریهای رویشی 16/48 سال است. گاهشناسی حاصل از سریهای رویشی 72 سال طول داشت. پارامترهای آماری گاهشناسی مانند میانگین حساسیت و سیگنال تجمعی به ترتیب 32/0و 88/0 محاسبه گردید. نتایج حاصل از تحلیل تغییرات در الگوی رویش درختان نیز مشخص کرد تغییرات حدواسط نسبت به تغییرات اصلی فراوانی بیشتری داشتند. نتیجهگیری کلی: نتایج این مطالعه نشان داد با توجه به اینکه جنگلهای زاگرس بهطور مکرر با وقایع اقلیمی و آشفتگیهایی مانند آتشسوزی و شیوع آفات مواجه میشوند، انتظار میرود در آینده تغییرات طولانیمدت در ساختار و عملکرد این جنگلها به وقوع بپیوندد. این یافتهها اهمیت مدیریت تطبیقی جنگلها را در مواجهه با تغییرات محیطی برجسته میکند.
